.png)
We hebben de neiging om complexe gedragingen te zien als een teken van intelligentie en een voordeel voor overleving. Toch zit de natuur vol voorbeelden van eenvoudigere of alternatieve oplossingen die zeer effectief zijn. Dieren beschikken inderdaad over verbazingwekkende scherpzinnigheid en vaardigheden die soms zelfs de onze kunnen overtreffen. Door intellectuele overeenkomsten en verschillen te analyseren, kunnen we leren om nederiger en respectvoller te zijn.
Volg me op een reis die de geheimen van intelligentie in het dierenrijk onthult. We beginnen met het begrijpen van wat intelligentie kan bijdragen aan de vaardigheden van de soort, en verkennen manieren om de dieren-IQ in het lab of, nog belangrijker, in hun natuurlijke habitat te meten. Bereid je voor om versteld te staan van de buitengewone talenten van onze medebewoners! Tot slot bekijken we verschillende specimens en vergelijken we hun hersenen met die van ons. Ga met ons mee op deze expeditie om de wortels van intelligentie te ontrafelen! Laten we een reis de wildernis in maken!
Waarom is intelligentie belangrijk voor de overleving van soorten?
De vooruitgang van de menselijke intelligentie heeft een punt bereikt waarop we in staat zijn om het meest basale molecuul van materie, het atoom, te splitsen en daarmee wat velen zouden zeggen de energie van het universum vrij te geven. Morele dilemma's terzijde, deze kennis toont een diep begrip van de wereld aan. Terwijl Oppenheimer als een genie wordt beschouwd, zou onze soort een nucleaire ramp niet overleven… maar er zijn minder complexe organismen die dat wel zouden doen. In het bredere perspectief van evolutionair succes is de ideale overlevingsmachine een eenvoudig organisme. Paradoxaal genoeg zou onze intellect onszelf kunnen vernietigen. Dus… is een hoge IQ echt zo'n enorme voordeel?
Overleven in de natuur hangt af van verschillende strategieën, zoals prof. Goldstein uitlegt.: ofwel a) een soort bestaat in een opmerkelijk stabiele omgeving—zoals de amoebe—of b) het vertrouwt op snelle natuurlijke selectie wanneer het ecosysteem verandert. In deze laatste groep kunnen organismen zich aanpassen via snelle reproductie en mutatie—zoals bacteriën—of, wanneer de voortplantingssnelheid langzamer is, kunnen ze hun gedrag gedurende hun leven aanpassen—bijv. wij mensen. In zijn eenvoudigste vorm kan intelligentie worden gezien als de genetische flexibiliteit om ons gedrag aan te passen aan contextuele variaties. Hier hebben we onze eerste les: slimheid is slechts een van de oplossingen voor het succes van een soort.
Hoe meten we intelligentie bij dieren?
Intelligentie bij mensen wordt meestal gemeten met IQ-tests. Dieren kunnen echter niet spreken of lezen, wat het moeilijk maakt om hun intellectuele capaciteit te beoordelen. Vergelijkende psychologen hebben ingenieus gedrag gebaseerde tests ontwikkeld om het vermogen om te leren of te onthouden, te tellen of zelfs problemen op te lossen te evalueren. Laten we het lab binnenstappen en enkele voorbeelden bekijken om te begrijpen hoe onderzoekers verschillende vaardigheden bij verschillende diersoorten meten.
Algemene intelligentie
Een studie van de onderzoekers Shaw, Boogert, Clayton en Burns (2015) ontwikkelde een reeks tests om verschillende cognitieve vaardigheden te meten. We hebben het over een volledige mentale test, maar dan voor linten. Deze dieren werden uitgedaagd om lekkere wormen te vinden door plastic leidingen om te draaien (motorische test, fig. 1a), specifieke kleuren of symbolen te herkennen (fig. 1b), of zelfs hun geheugen uit te dagen door te onthouden in welk van de acht putten hun prijs was geplaatst (fig. 1c).
De vogels leerden de taken, maar niet op dezelfde manier. Degenen die beter waren in een van de tests, waren meestal goed in allemaal. Dit noemen we 'algemene intelligentie', oftewel het vermogen om goed te presteren in verschillende cognitieve gebieden. Dit is een zeer belangrijke eigenschap van de menselijke IQ.
Zelfherkenning
Het vermogen om zichzelf in de spiegel te herkennen is uiterst zeldzaam in het dierenrijk. Een van de weinige wezens die hier echt in uitblinken zijn dolfijnen. Deze zeezoogdieren tonen niet alleen bewijs van zelfherkenning, maar gebruiken hun reflectie om delen van hun lichaam te verkennen die ze niet kunnen zien (zoals de binnenkant van hun mond) of om te onderzoeken welke merken onderzoekers op hun lichamen hebben aangebracht. Hieronder kun je een zeer interessante video hierover in het Engels zien.
Bovendien zijn ze in staat dit op een jongere leeftijd te doen dan kinderen, zoals onderzoekers Morrison en Reiss ontdekten in een studie in 2018. Deze capaciteit verschijnt bij mensen pas betrouwbaar tussen de 18-24 maanden, met de ontwikkeling van zelfbewustzijn, inclusief introspectie en toeschrijving van mentale toestanden.
Tellen & geheugen
Kijkend naar onze dichtstbijzijnde verwanten, hebben onderzoekers verschillende methoden ontworpen om chimpansees te leren tellen van 1 tot 9. Chimpansees worden getraind om de nummers in volgorde aan te tikken om een beloning te krijgen. Niet erg indrukwekkend, toch? Een 4-jarige kan het ook!
Onderzoekers realiseerden zich dat deze dieren veel meer met die kennis konden doen en maakten deze taak ingewikkelder met een geheugenspel. Zullen we het samen spelen? Omdat jij een mens bent, geef ik je een klein voordeel en leg ik de test van tevoren uit. In de volgende video zie je de nummers willekeurig op het scherm geplaatst en moet je hun posities onthouden. Zodra onze primatenvriend Ayumu de volgorde kent, drukt hij op één en worden de andere cijfers gemaskeerd... Ik daag je uit om niet tot 9, maar tot 3 te onthouden. Veel succes! Hieronder kun je het in een video in het Engels zien.
Zoals de directeur van de studie tegen een zaal vol sprakeloze wetenschappers zei: 'Maak je geen zorgen, niemand kan het.' Dit verbazingwekkende kortetermijn- (of werk)geheugen kan chimpansees helpen om te overleven in het wild, waardoor ze de takken van enorme bomen kunnen navigeren en hun positie betrouwbaar kunnen onthouden.
Het feit dat deze dieren zulke verbazingwekkende taken kunnen uitvoeren, leidt meestal tot het idee dat intelligentie duizenden jaren is gegroeid tot het hoogtepunt bij de mens. Wij, de top van de evolutie, de kers op de taart, de ultieme geest... Echter, als we de soorten die we hebben besproken analyseren en naar een evolutionaire boom kijken (Fig. 2), realiseren we ons dat intelligentie niet langs één pad is ontstaan dat culmineert in de Homo sapiens.
In plaats daarvan lijkt intellect onafhankelijk te zijn ontstaan in vogels en zoogdieren. Vervolgens splitsten primaten en walvissen zich ook af van een gemeenschappelijke voorouder. Het is dus waar dat onze kenmerkende set van eigenschappen en vaardigheden voortkomt uit een lange afstamming, maar parallelle vormen van intelligentie zijn aanwezig in andere diersoorten. Dus nee, we zijn niet de top van de evolutie.
Straatwijsheid is alles wat telt in de natuur.
Hoewel deze capaciteiten aantonen dat dieren over een verbazingwekkend intellect beschikken, waarom zou een chimpansee willen tellen tot 9? Wat heeft het voor nut om een vaardigheid te meten die het dier in de natuur niet zou gebruiken?
Een tweede groep wetenschappers, de gedrags-ecologen, beweert dat de meest redelijke methode om hersenkracht te beoordelen is om dieren te beoordelen op hun straatwijsheid bij het aanpakken van relevante overlevingsproblemen. Om eerlijk te zijn, een hongerige tijger zal niet onder de indruk zijn als jij een vergelijking oplost.
We waarderen inderdaad vaak de uitzonderlijke zintuiglijke vaardigheden van dieren te laag, terwijl ze van groot belang zijn voor het omgaan met de dagelijkse uitdagingen van het leven. De geurzin, bijvoorbeeld, geeft honden een heel ander perspectief op de wereld. Olfactie, zoals het team van onderzoeker Kokocińska-Kusiak uitlegt, biedt niet alleen informatie over de huidige status van de omgeving maar kan ook signalen uit het verleden detecteren (zoals de recente aanwezigheid van prooien of vijanden). Zelfs de beste menselijke detective zou zo'n opsporingscapaciteit niet evenaren! Sorry Sherlock.
Een ander voorbeeld van formidabele krachten is het navigatievermogen van monarchvlinders. Tijdens hun multigenerationele migratie reizen deze insecten van Canada naar Mexico, heen en terug. Zo'n reis kan niet worden gemaakt zonder een kompas, en vlinders hebben er een. Een verbazingwekkende interne klok helpt deze dieren te bepalen welke richting ze op moeten gaan, afhankelijk van de positie van de zon op elk moment. We kunnen proberen het pad te reproduceren met Google Maps… duimen dat we geen internet verliezen.
We hebben de neiging om gedrag als complex en superieur te interpreteren wanneer het meer cognitief is, maar, net als in de wiskunde, is de eenvoudigste oplossing meestal de meest elegante.
Is onze menselijke hersenen anders?
Het onderzoeken van de contrasten in de cognitieve vermogens van verschillende soorten toont aan dat wij een unieke plaats innemen in het spectrum van slimheid. Een belangrijke waarheid over mensen is dat we een bijzonder goede abstracte intelligentie hebben. Daarom is onze definitie van intelligentie sterk afhankelijk van bewustzijn en logisch en conceptueel denken. Deze kwaliteiten, samen met het complexe gebruik van taal, zijn zeer specifieke kenmerken van onze soort. Onderzoekers hebben decennialang ons brein onderzocht om unieke structuren te identificeren die deze kenmerken kunnen verklaren.
Er zijn inderdaad verschillen in bepaalde structuren vergeleken met andere takken van de evolutionaire boom (Fig. 3). Anatomisch gezien is de menselijke hersenen echter zeer vergelijkbaar met die van andere primaten. Behalve misschien het gebied van Broca, dat de spraak bij mensen regelt, lijkt het meer te gaan om subtiele verschillen. Een verfijning in de hersenarchitectuur, in plaats van grootschalige veranderingen, maakt ons ‘slimmer’ dan andere dieren. Concreet hebben we meer neuronen in de cortex; de meest oppervlakkige laag van het encefalon (waarover we uitgebreid hebben gesproken in ons artikel over waar intelligentie zich in de hersenen bevindt), en (2) de isolatie van deze neuronen (myeline) is ook dikker, wat snellere communicatie van de elektrische signalen mogelijk maakt (wat we ook hebben uitgelegd in hoe onze intelligentie verandert met de leeftijd).
Het afmaken
Als je dit punt hebt bereikt, weet ik wat je denkt: deze vrouw steunt echt het 'dieren team', maar het is onbetwistbaar dat wij, mensen, de aarde hebben veroverd. En dat is volkomen waar. Een van de grootste prestaties van onze soort is geweest, niet alleen ons aan te passen aan onze omgeving, maar de omgeving aan ons aan te passen. En dat, vrienden, is de sleutel tot ons succes geweest.
Gezien ons gebrek aan kracht, snelheid of andere levensreddende eigenschappen, heeft onze abstracte intelligentie ons in staat gesteld een wereld te ontwerpen en te bouwen die specifiek voor ons is afgestemd. Zo'n strategie, hoe geldig ook, kan op de lange termijn ook onhoudbaar worden. Als de bevolking in dit tempo blijft groeien, zonder onze samenlevingen te veranderen, zullen natuurlijke hulpbronnen opraken, zullen andere soorten snel verdwijnen, en zullen we onze planeet ruïneren en onszelf vernietigen (geen behoefte aan Oppenheimers uitvinding hier).
We zijn slim genoeg om ons bewust te zijn van deze realiteit, laten we bewijzen dat we intelligent zijn, en laten we de natuur en de geweldige diversiteit van onze planeet respecteren. Dat is onze winnende hand!
.png)
